Türkiye yerli ilaç üretimi için tahkime gitme yolunu seçti

sıcakkafa

Yeni Üye
Mehmet KAYA

Avrupa Birliği’nin, Türkiye’nin, İlaçta Mahallileşme programını 2019’da Dünya Ticaret Örgütüne (DTÖ) şikayet etmesiyle başlayan süreçte bu defa tahkim yoluna gidiliyor. Uyuşmazlığın tahlili için oluşturulan Paneldeki kararlarda Avrupa Birliği’nin argümanlarına karşılık Türkiye’nin savunmalarının reddedildiği de yayımlanan raporda ortaya çıktı. Türkiye, DTÖ’ye uyuşmazlık tahlil sürecinin haricinde tahlil arama manasına gelen tahkime gitme hakkını kullanacağını duyurdu. Türkiye’nin bu bildirimi ve sonucu DTÖ tarafınca duyuruldu. Avrupa Birliği, 2019 yılında Türkiye’nin İlaçta Mahallileşme programını, kendi üretimi eserlere karşı rekabeti önlediği, firmaları Türkiye’de üretime zorladığı ve Türkiye’de üretim yapmayanların kamu alım listesinden çıkarmasının GATT muahedesine ters olduğu tarafındaki argümanlarla DTÖ’ye şikayet etmişti. Avrupa Birliği’nin şikayetine ABD de katılmıştı. Süreçte uyuşmazlık tahliline yönelik çeşitli ülkelerin katıldığı DTÖ nezdinde oluşturulan panel raporunu taraflara iletmiş lakin tarafl arın isteği üzerine gizlenmişti. DTÖ kuralları gereği tarafların onay vermesiyle panel raporu üstündeki saklılık kalktı ve 28 Nisan günü DTÖ panel raporunu yayımladı.

GATT’a ters argümanı

Panelin 2021 yılında tamamladığı ve yalnızca taraflara sunulan, kapalılığı bulunan raporu DTÖ tarafınca yayımlandı. Panel raporunda Türkiye’nin savunmalarının reddedildiği gözlendi. Avrupa Birliği, Türkiye’nin, kamu alımı listesine girmek için birtakım mamüllerin Türkiye ortasında üretim yapma kaidesi koşmasını, bu programa katılmayan ilaçların ithalinin yasaklanmasını ve ilaç ruhsat müracaatlarında yerelleştirme programına bağlı evvelandirme uygulamasını GATT mutabakatına muhalif olduğu teziyle DTÖ’ye başvurduğu açıklandı.

Panel raporunda, Türkiye’nin, bahse mevzu kamu alım listesinden çıkarmanın GATT muahedesi istisnası olan kamu ihalesine dahil olduğu, yerlileşme programının tedaviye erişim ve sıhhat hakkı gereği uygulandığı, AB’nin tezlerini ispatlayamadığı istikametindeki savunmalarının reddedildiği açıklandı.

Tahkim sonucu ne manaya geliyor?

Dünya Ticaret Örgütü uyuşmazlık tahlilleri süreci Dispute Settlement Understanding (DSU) mutabakatı kuralları çerçevesinde Uyuşmazlıkları Tahlil Organı Dispute Settlement Body (DSB) bünyesinde kurulan panellerle (seçilen ülkelerin temsilcilerinin iştirakiyle oluşturulan karar heyetleri) yürütülüyor. DSU mutabakatının 25. Hususu ise taraflara, bu sürecin rastgele bir anında alternatif tahlil aramaya imkan veriyor. Türkiye ender olarak kullanılan bu yolu tercih etmiş oldu.