‘Rusya, ABD ve NATO’nun 20 yıllık çevreleme siyasetine karşı son bir diplomasi yolu açıyor’
ABD ve NATO’nun Ukrayna üzerinden kopardığı fırtına Avrupa için önemli çatışma riski taşıyan bir güvenlik meselesine dönüşürken, Rusya Federasyonu bu meseleye muhataplarına müzakere tabanı oluşturacak kapsamlı muahede taslaklarıyla cevap verdi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, ABD’ye yönelik güvenlik garantileri mukavelesi, başka müttefiklerini de kapsayan NATO’ya yönelik olarak da güvenlik muahedesi taslaklarını sunarken, içeriklerini yayınladı.
Washington’a resmen sunulan taslaklarla ilgili birinci temas Devlet Lider Yardımcısı Yuriy Uşakov’un Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’a telefon görüşmesi oldu. Taslaklarda NATO’nun Rusya’yı çevreleyecek biçimde doğuya hakikat genişlemeye son vermesi ve eski SSCB topraklarındaki askeri faaliyetlerden vazgeçmesi yer alıyor.
Moskova, bir an evvel görüşmelere başlamaya hazır olduğunu lisana getirirken, sonunun tabanındaki gelişmeler karşısında güvenlik korkularını karşılayacak tüzel garantiler talep ediyor. Aksi biçimde gidişatın Rusya Federasyonu’nu askeri-teknik karşılık vermeye zorlayacağının altını çiziyor. Çin idaresinin Rusya’nın dayanak açıklaması da dikkat çekiyor.
ABD idaresinden taslaklara yönelik birinci açıklamalar ‘bizim de endişelelerimiz var’ formuna bürünse de diyaloğa yeşil ışık yakar görünümünde. Resmi karşılığın gelecek hafta verilmesi bekleniyor. Bu ortada Biden idaresinin Rusya’ya yönelik sert ekonomik yaptırım tehditlerini somutlamaya çalıştığı yolunda haberler geliyor.
Krizi Cumhuriyet gazetesi muharriri Mehmet Ali Güller ile konuştuk.
‘ABD’nin yıllardır Ukrayna cephesi üzerinden Rusya zıtlığı yarattığı düşünülürse…’
Mehmet Ali Güller’e göre, Rusya açık bir formda NATO’nun 20 yıldır hudutlarına yaklaşma siyasetlerine karşı uğraş etme sonucu aldı.. ABD’nin yıllardır Ukrayna cephesi üzerinden Rusya tersliği yarattığı düşünüldüğünde gerginliğin tırmanma niçininin daha düzgün anlaşılacağını söyleyen Güller, Moskova’nın son bir diplomasi yolu açmak için güvenlik mutabakatları önerdiğini belirtti:
“Umarız bu kriz çözülür. Zira sonuç itibariyle Türkiye’yi de yakından ilgilendiren bir kriz. Ukrayna cephesi, Karadeniz cephesi her boyutuyla Türkiye’yi ilgilendirir. O niçinle bunun sıcak çatışmaya dönüşmeden yatıştırılan bir kriz olması hepimiz için temenni. Ancak pek sertleşen ve gerginleşen bir krize dönüşmüş durumda. Çünkü, Moskova hayli açık bir biçimde kendi sonlarına gitgide yaklaşan NATO’nun 20 yıllık siyasetleriyle bu kere büsbütün gayret etme sonucu almış görünüyor. Doğu Avrupa’ya NATO’nun yayılma biçiminin daha evvelki Amerika-Rusya mutabakatlarına uymadığını Putin belirtti. Amerika’nın kelamında durmadığını ve gitgide Moskova’ya gerçek yaklaşmakta olduğunu belirtti ve bundan daha sonrasının kabul edilemez olduğunu söylemiş oldu. aslına bakarsanız Amerika’nın yıllardır Ukrayna cephesi üzerinden bir Rusya aykırılığı yarattığını düşünürsek gerginliğin tırmanma niçininin daha da anlaşılacağı bir durum ortaya çıkmış oldu. Bu niçinle Rusya bu kere bir son diplomasi yolunu açık fiyat biçimde hem Amerika hem NATO’ya bir güvenlik muahedesi taslağı önerdi.”
‘ABD Ukrayna merkezli cephe açarken Avrupa’yı da böldü’
Güller, ABD ve NATO’ya sunulan taslaklarda Rusya’nın iki ‘olmazının’ Ukrayna’nın NATO’ya üyeliği ile ittifakın eski Sovyet coğrafyasındaki askeri faaliyetleri olduğunu anımsatırken, ABD’nin reaksiyonlarının bir süre müzakereler yürütüleceğine işaret ettiği görüşünde. Washington’ın Doğu Avrupa’nın bilakis Almanya merkezli Batı Avrupa’nın kâfi dayanağını alamadığını söyleyen Güller, ABD’nin aslında Ukrayna merkezli bir cephe açarken Avrupa’yı da böldüğü değerlendirmesinde bulundu:
“Bu taslağın her ikisini birden incelediğinizde Rusya iki ‘olmaz’ belirliyor. Birisi şu: ‘Ukrayna muhakkak NATO’ya üye olamaz’ diyor. İkincisi ise ‘NATO, Doğu Avrupa, Kafkasya ve Orta Asya’da faaliyet yürütemez’ diyor. Bunlar Rusya’nın belirlediği kırmızı çizgiler. Bu hususta birinci temas evvelki gün sağlandı. Rusya Devlet Lider Yardımcısı Uşakov ile ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Sullivan görüştü. Ayrıntılı bir açıklama yapılmadı. İstişareleri sürdürme mutabakatı sağlanmış oldu. daha sonrasında Amerikan Dışişleri Bakanlığı’nın da ‘Bu güvenlik teklifleri çabucak hemen kaygılarımızı gidermedi’ demesinden şunu anlıyoruz. Bu bir süre pazarlığı yapılacak bir müzakere. Amerika’nın da müzakereyi yok sayarak gerginliği daha ileri tırmandıracak bir durumu yok. Bu çatışmalı mevzuya Avrupa’yı bir bütün olarak dahil edebilmiş değil. Almanya merkezli Batı Avrupa, Ukrayna konusunu bu halinden daha ileri götürmesine şiddetle karşı çıkıyor. Almanya, bunun sıcak çatışmaya evrilmesinin Avrupa’ya büyük külfet yaratacağını görüyor ve itiraz ediyor. ‘Bir kadro soğuk yolları deneyelim; ekonomik yaptırımlar uygulayalım, Ukrayna’ya takviyemizi açıklayalım, Kırım’ı tanımayalım, ancak Avrupa’yı da bir sıcak çatışmanın içine dahil edecek boyuta vardırılmasına karşıyız’ diyorlar. Amerika bu niçinle bu işi epey ileri götüremiyor. Amerika’nın bu bahiste dayanak alabildiği Avrupa ülkeleri Polonya merkezli Doğu Avrupa ülkeleri. Bu tarafıyla aslında Amerika’nın Rusya’ya karşı bir Ukrayna cephesi açması ve ilerletmeye çalışması Avrupa’yı da ikiye bölmüş durumda. Batı ve Doğu Avrupa ulaşmış durumda.”
‘Avrupa’nın Ukrayna’yı savunacak askeri kapasitesi yok; ABD’nin asıl sorunu Bulgaristan’ı angaje edememesi’
Almanya’nın yeni hükümetinden verilen sert iletilere karşın Avrupa’nın Ukrayna’yı savunacak askeri kapasitesindeki kasvetlere işaret eden Güller, ABD’nin bu mevzuda yalnızca Avrupa’nın batısını kazanma siyasetinin başarısız olmadığını, Karadeniz’de de sorunları bulunduğunu anımsattı. Güller, Washington’ın Yunanistan ve Romanya’da üsleri bulunsa da Rusya aksiliği için Bulgaristan’ı büsbütün angaje edemediğinin altını çizdi:
“Almanya’da bir hükümet değişikliği oldu. O niçinle savunma bakanlığından yapılan açıklamalar alışageldiğimiz Almanya tavrına benzemiyordu, daha saldırgan denilebilecek sözlerdi. Berlin ve Paris’in karar alabilecekleri bir konum yok. Bugün Sputnik’te de haberi vardı, National Interest’te epeyce kıymetli bir tahlil çıktı. Avrupa’nın aslına bakarsanız bir sıcak çatışmada Ukrayna’yı savunacak askeri kapasitesi yok. Yol yakınken Avrupa’nın Kırım’ı tanıyarak bir prestij düzeltmesi yapıp, Donbass’ta da refah ve bir daha yapılanmayı sağlayacak siyasetleri sergileyerek bu işten sıyrılması gerektiği ve Amerika’nın siyasetlerini uygulayabilecek bir Avrupa gücü olmadığının altının çizildiği bir tahlildi, ki bir kısmı çok gerçek. Burada yalnızca Amerika’nın, Avrupa’nın batısını kazanma siyaseti başarısızlık değil, bir de Batı Karadeniz’de de işler Amerika’nın istediği üzere gitmiyor. Yunanistan’da yeni üsler açtı, Romanya’da üssü var ancak Bulgaristan’ı çabucak hemen ikna edebilmiş değil. Rusya’nın tarihî olarak Bulgarla alakası de tesirli ancak Bulgaristin’ı büsbütün bu işe angaje edebilmiş değil. Amerika’nın bir de bu biçimde bir zorluğu var. Almanya, Fransa ve Bulgaristan’ı ikna edemediği kurallarda Amerika’nın Ukrayna konusunda işi artık bir boyutunu daha atlayıp sıcak çatışmaya taşıyabilecek bir durumu yok. Burada kırmızı çizgi olarak belirmiş olan NATO üyeliği konusu Amerika’nın bir adım ileri, bir adım geri müzakere, Rusya’yı daima teyakkuzda tutacak biçimde Karadeniz’de planlı/plansız tatbikatlar yaparak tansiyon yaratmak diye özetleyebileceğimiz bir politikayı sergilemekten öteye gidemeyecek üzere görünüyor.”
‘ABD’nin ittifaklarını çabucak hemen istediği üzere oluşturamaması, fazlaca fazla ileri gitmesini engelleyici unsur’
Güller, buna karşı Moskova’nın fazlaca kuvvetli bildiriler verdiği görüşünde. ABD’nin Polonya’ya nükleer silah konuşlandırma muhtemelliğine dair haberlere dikkat çeken Güller, Moskova’nın bunun da cevapsız kalmayacağını açıkça lisana getirdiğinin altını çizdi Güller’e bakılırsa ABD’nin ittifaklarını çabucak hemen istediği üzere oluşturamaması, epeyce fazla ileri gitmesini engelleyici öge:
“Putin’in açıklaması pek sert, askeri tedbirlerin alınacağını belirtmiş oldu. Emsal biçimde başka Rus yetkililerin açıklamaları var. Avusturya’daki güvenlik görüşmelerinde Rus askeri heyetinin başındaki isim Gavrilov’un epey sert açıklamaları var. ‘Biz her şeyi yaptık, öbür argüman kalmazsa artık karşılığın askeri ve teknik olarak verilmesi haricinde bir deva kalmadı’ dedi. Rus Dışişleri’nin sert bir açıklaması vardı. NATO’nun kendi topraklarına atak silahları yerleştirmesi halinde Rusya’nın da buna orantılı cevap vereceği halinde. Çok kritik bir ülke olan Polonya’ya son vakitte Amerika tartı veriyor. Kremlin’den o hususta da bir açıklama geldi. Bir duyum var, Amerika’nın Polonya’ya nükleer silah yerleştirme mümkünlüğü diye. Kremlin bu hususta bir adım atılırsa bunun da karşılığı orantılı bir adım olarak verilecek deniyor. Rusya’nın burada çizdiği çizgi üzerinde NATO varlığına muhakkak tahammül etmeyeceğini belirten bir çizgi izlediğini görüyoruz. Bu Amerika’nın kendi ittifaklarını çabucak hemen istediği üzere oluşturamadığı için de daha fazla ileri gitmesini engelleyen bir durum yaratıyor.
‘Düşmanlaştırıcı siyasetler Çin ve Rusya’nın daha epeyce işbirliği yapmasına niye oluyor’
ABD idaresinin artık Çin ve Rusya’yı ‘beraber uğraşacağı’ güçler olarak gördüğünü söyleyen Güller, bu iki ülkenin ABD’nin ‘demokrasi’ normlarını eğip bükerek uyguladığı siyasetler karşısında BMGK dahil de her platformda ABD’yi dengelemeye çalıştıklarını anımsattı. Hem Çin hem Rusya’nın üzerine gitmenin ABD’yi mevcut iktisadi, askeri ve siyasi gücünü, global liderlik yapabilme kapasitesini aşan bir durumda bıraktığı görüşündeki Güller, Washington’ın gelişmeleri müttefiklerini hizada tutmak için kullandığı değerlendirmesinde bulundu:
“Amerika, uzun bir müddetdir Çin ve Rusya’yı işbirliği yapan, artık başka farklı değil bir arada uğraşacağı bir kuvvet olarak gördüğü için planlarını ona bakılırsa yapmaya çalışıyor. Hindistan’ı yanına çekmeye çalışması bu niçinle. ötürüsıyla Çinsiz bir Rusya ya da Rusyasız bir Çin aslına bakarsanız Amerika’nın planlamalarında yok. Bu iki kuvvetin işbirliği halinde olduğunu biliyor. Gavrilov’un da bu mevzuda kıymetli bir açıklaması oldu. Amerika’nın bu saldırgan tavrına karşı Çin’in devrede olmasını ortaya koyan bir yaklaşım vardı. Son Şi-Putin görüşmesinde her iki liderlin de temel vurgusu ‘Dünya yeni bir dönüşümün eğişiğinde’ oldu. Rusya ve Çin aslına bakarsanız yalnızca BM Güvenlik Kurulu platformu değil faal oldukları ŞİÖ ve BRICS modeli ortasında milletlerarası bağlantılarda Amerika’yı dengelemeye çalışacak, memleketler arası bağları bütün devletlerin lehine işleyecek biçimde sürdürme uğraşlarını aslına bakarsanız ilan etmişlerdi. Amerika’nın ‘demokrasi’ üzere normaları kendi planları dahilinde eğip büküp dayatarak Çin, Rusya, Türkiye üzere ülkeleri düşmanlaştırıcı bir siyaset sergilediği koşullarda Çin ve Rusya’nın da daha fazlaca işbirliği yapacağı görülüyor. Amerika’nın Çin’i de AUKUS, Quad üzere oluşumlarla çevrelemeye çalıştığını görüyoruz. Rusya’yı batısında Baltık-Doğu Avrupa-Karadeniz çizgisi kurarak lakin Çin’i de güneyinde Hindistan’dan başlatıp Japonya’ya uzanacak yayla kuşatmaya çalışan bir Amerika var. Lakin bu Amerika’nın mevcut iktisadi, askeri ve siyasi gücünü, global liderlik yapabilme kapasitesini aşan bir durumda. O denli görünüyor ki Amerika bunu yalnızca müttefiklerini hizada tutabilmenin aracı olarak uygulayabiliyor. Onun ötesinde adım atabileceği bir durum yok. Amerika, Gürcistan’a müdahil olduğu vakit kararınun ne olduğunu gördü. Ukrayna’ya 2014’te müdahil olduğunda kararınun ne olduğunu gördü. Emsal bir müdahelenin misal sonuçlar doğuracağını söyleyebiliriz.”
‘ABD’nin Karadeniz’e istediğinde girebileceği memleketler arası su muamelesi yapamayacağı cevabı verilmeli’
Güller, Karadeniz’de etkinliklerini sürdüreceklerini belirten Pentagon sözcüsü John Kirby’nin kelamlarını de yorumladı. Karadeniz’in ABD’nin istediği üzere girebileceği bir deniz olmadığını fakat ABD’nin uzun vakittir burayı bir ‘NATO gölü’ kılmaya çalıştığını vurgulayan Güller, Ukrayna ve Gürcistan’ın bu açıdan ehemmiyetine dikkat çekti. Güller, son NATO tepesinde Karadeniz’de varlık artırımına dair sonucu anımsatırken, buna hem Türkiye birebir vakitte komşu ülkelerin cevap üretmemesi halinde son devirdeki askeri atılımlarıyla bir nevi ‘sondaj’ yapmış ABD’nin bunları referans alacağını lisana getirdi:
“Kirby’nin kelamları Karadeniz’in memleketler arası hukuktaki yerine uygun bir kelam değil. Karadeniz, Amerika’nın istediği üzere girebileceği bir deniz değil. Sonlu gemilerle ve hudutlu müddetlerle girebileceği ve çıkması gereken bir yer. Lakin Amerika esasen uzun vakittir Karadeniz’i bir NATO gölü yapmaya çalışıyor. Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği sorunu bu bakımdan kıymetli. Türkiye’nin Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya’nın üyeliklerinin haricinde Ukrayna ve Gürcistan da NATO üyesi olursa, altı Karadeniz ülkesinde beşi NATO üyesi olmuş olacak ve Amerika’nın istediği üzere bir NATO gölü haline gelmiş olacak. Amerika’nın temennisi aslına bakarsanız bu. Karadeniz çok stratejik değere haiz bir yer. Kafkas ve Doğu Avrupa koridoru bakımından da, bir deniz koridoru bakımından da Amerika’nın stratejik planlamasında da kıymetli bir yer tutuyor. Son NATO’nun son önderler doruğunda de Karadeniz konusunda ‘Hem karada birebir zamandanizde hem havada askeri tartı artırılacak’ diye hayli kuvvetli karar almıştı. O sonucun akabinde da planlı-plansız bir sürü tatbikat yapıldı. Yalnızca NATO üyeleri değil NATO ortağı olarak Amerikan programı içerisinde birfazlaca ülkenin Karadeniz’e gemi gönderdiği, Rusya’yı taciz etmeye çalıştığı fakat bir tarafıyla de Türkiye-Rusya alakalarını baltalamaya çalışan askeri ataklar yaptılar, bunu da sürdürmeye çalışıyorlar. Türkiye de NATO sorumluluğu gereği Gürcistan ve Ukrayna ile bu tatbikatların bir kısmına katılmış oldu. Önümüzdeki günler bu açıdan daha da kritik olacak. Amerika burada milletlerarası sulardır deyip sondaj yapmış oldu. Karadeniz konusunda hem Ankara birebir vakitte komşu ülkelerden bir cevap verilmesi gerekir, karşılıksız kaldığı anda Amerika bunu artık bir referans alıp bir adım önüne geçmeye çalışacaktır. Amerika’nın buranın istediği vakit girebileceği rastgele bir memleketler arası su muamelesi yapamayacağı cevabının verilmesi lazım.”
‘Karadeniz konusu iktidar açısından sıkıntılı’
Buna karşılık Güller’e nazaran Türkiye’nin Karadeniz konusundaki duruşu problemli. Erdoğan idaresinin NATO’nun 14 Haziran bildirisine onay verdiğini anımsatan Güller, halbuki Ankara’nın bu hususta hükümran görüş olan ‘Karadeniz Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin mevzusudur’ tezinin altını çizmesi gerektiğini lisana getirdi:
“Türkiye bu bahiste çabucak hemen yanıt vermiyor. Karadeniz konusu, AKP iktidarı açısından da problemli bir mevzu. NATO bağlamında verdiği taahhütler var. 72 unsurluk 14 Haziran tepe bildirisinde Karadeniz’i ilgilendiren konularda AKP iktidarının da olurları var, oy birliğiyle alınmış kararlar. Burada Türkiye’nin izlemesi gereken bugüne kadar AKP iktidarının da muhakkak bir periyoduna kadar izlemek zorunda kaldığı hükümran görüştür. Genelkurmay başkanlığı devrinde bunu İlker Başbuğ söylemişti. Öncesinde de olan bir çizgi. Özeti şu; Karadeniz, Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin konusudur. Bu yaklaşım sabit kalarak Karadeniz sıkıntısının bir barış denizi olarak sürüdürülebilir olması lazım. Montrö Kontratlarının tartışmaya açıldığı, Amerika’nın Kirby’nin sözlerindeki üzere sondaj aradığı, ‘Girer çıkarız’ manasına gelen kelamları bu bakımdan kıymetli, kesinlikle cevap verilmesi gereken kelamlar.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.
ABD ve NATO’nun Ukrayna üzerinden kopardığı fırtına Avrupa için önemli çatışma riski taşıyan bir güvenlik meselesine dönüşürken, Rusya Federasyonu bu meseleye muhataplarına müzakere tabanı oluşturacak kapsamlı muahede taslaklarıyla cevap verdi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, ABD’ye yönelik güvenlik garantileri mukavelesi, başka müttefiklerini de kapsayan NATO’ya yönelik olarak da güvenlik muahedesi taslaklarını sunarken, içeriklerini yayınladı.
Washington’a resmen sunulan taslaklarla ilgili birinci temas Devlet Lider Yardımcısı Yuriy Uşakov’un Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’a telefon görüşmesi oldu. Taslaklarda NATO’nun Rusya’yı çevreleyecek biçimde doğuya hakikat genişlemeye son vermesi ve eski SSCB topraklarındaki askeri faaliyetlerden vazgeçmesi yer alıyor.
Moskova, bir an evvel görüşmelere başlamaya hazır olduğunu lisana getirirken, sonunun tabanındaki gelişmeler karşısında güvenlik korkularını karşılayacak tüzel garantiler talep ediyor. Aksi biçimde gidişatın Rusya Federasyonu’nu askeri-teknik karşılık vermeye zorlayacağının altını çiziyor. Çin idaresinin Rusya’nın dayanak açıklaması da dikkat çekiyor.
ABD idaresinden taslaklara yönelik birinci açıklamalar ‘bizim de endişelelerimiz var’ formuna bürünse de diyaloğa yeşil ışık yakar görünümünde. Resmi karşılığın gelecek hafta verilmesi bekleniyor. Bu ortada Biden idaresinin Rusya’ya yönelik sert ekonomik yaptırım tehditlerini somutlamaya çalıştığı yolunda haberler geliyor.
Krizi Cumhuriyet gazetesi muharriri Mehmet Ali Güller ile konuştuk.
‘ABD’nin yıllardır Ukrayna cephesi üzerinden Rusya zıtlığı yarattığı düşünülürse…’
Mehmet Ali Güller’e göre, Rusya açık bir formda NATO’nun 20 yıldır hudutlarına yaklaşma siyasetlerine karşı uğraş etme sonucu aldı.. ABD’nin yıllardır Ukrayna cephesi üzerinden Rusya tersliği yarattığı düşünüldüğünde gerginliğin tırmanma niçininin daha düzgün anlaşılacağını söyleyen Güller, Moskova’nın son bir diplomasi yolu açmak için güvenlik mutabakatları önerdiğini belirtti:
“Umarız bu kriz çözülür. Zira sonuç itibariyle Türkiye’yi de yakından ilgilendiren bir kriz. Ukrayna cephesi, Karadeniz cephesi her boyutuyla Türkiye’yi ilgilendirir. O niçinle bunun sıcak çatışmaya dönüşmeden yatıştırılan bir kriz olması hepimiz için temenni. Ancak pek sertleşen ve gerginleşen bir krize dönüşmüş durumda. Çünkü, Moskova hayli açık bir biçimde kendi sonlarına gitgide yaklaşan NATO’nun 20 yıllık siyasetleriyle bu kere büsbütün gayret etme sonucu almış görünüyor. Doğu Avrupa’ya NATO’nun yayılma biçiminin daha evvelki Amerika-Rusya mutabakatlarına uymadığını Putin belirtti. Amerika’nın kelamında durmadığını ve gitgide Moskova’ya gerçek yaklaşmakta olduğunu belirtti ve bundan daha sonrasının kabul edilemez olduğunu söylemiş oldu. aslına bakarsanız Amerika’nın yıllardır Ukrayna cephesi üzerinden bir Rusya aykırılığı yarattığını düşünürsek gerginliğin tırmanma niçininin daha da anlaşılacağı bir durum ortaya çıkmış oldu. Bu niçinle Rusya bu kere bir son diplomasi yolunu açık fiyat biçimde hem Amerika hem NATO’ya bir güvenlik muahedesi taslağı önerdi.”
‘ABD Ukrayna merkezli cephe açarken Avrupa’yı da böldü’
Güller, ABD ve NATO’ya sunulan taslaklarda Rusya’nın iki ‘olmazının’ Ukrayna’nın NATO’ya üyeliği ile ittifakın eski Sovyet coğrafyasındaki askeri faaliyetleri olduğunu anımsatırken, ABD’nin reaksiyonlarının bir süre müzakereler yürütüleceğine işaret ettiği görüşünde. Washington’ın Doğu Avrupa’nın bilakis Almanya merkezli Batı Avrupa’nın kâfi dayanağını alamadığını söyleyen Güller, ABD’nin aslında Ukrayna merkezli bir cephe açarken Avrupa’yı da böldüğü değerlendirmesinde bulundu:
“Bu taslağın her ikisini birden incelediğinizde Rusya iki ‘olmaz’ belirliyor. Birisi şu: ‘Ukrayna muhakkak NATO’ya üye olamaz’ diyor. İkincisi ise ‘NATO, Doğu Avrupa, Kafkasya ve Orta Asya’da faaliyet yürütemez’ diyor. Bunlar Rusya’nın belirlediği kırmızı çizgiler. Bu hususta birinci temas evvelki gün sağlandı. Rusya Devlet Lider Yardımcısı Uşakov ile ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Sullivan görüştü. Ayrıntılı bir açıklama yapılmadı. İstişareleri sürdürme mutabakatı sağlanmış oldu. daha sonrasında Amerikan Dışişleri Bakanlığı’nın da ‘Bu güvenlik teklifleri çabucak hemen kaygılarımızı gidermedi’ demesinden şunu anlıyoruz. Bu bir süre pazarlığı yapılacak bir müzakere. Amerika’nın da müzakereyi yok sayarak gerginliği daha ileri tırmandıracak bir durumu yok. Bu çatışmalı mevzuya Avrupa’yı bir bütün olarak dahil edebilmiş değil. Almanya merkezli Batı Avrupa, Ukrayna konusunu bu halinden daha ileri götürmesine şiddetle karşı çıkıyor. Almanya, bunun sıcak çatışmaya evrilmesinin Avrupa’ya büyük külfet yaratacağını görüyor ve itiraz ediyor. ‘Bir kadro soğuk yolları deneyelim; ekonomik yaptırımlar uygulayalım, Ukrayna’ya takviyemizi açıklayalım, Kırım’ı tanımayalım, ancak Avrupa’yı da bir sıcak çatışmanın içine dahil edecek boyuta vardırılmasına karşıyız’ diyorlar. Amerika bu niçinle bu işi epey ileri götüremiyor. Amerika’nın bu bahiste dayanak alabildiği Avrupa ülkeleri Polonya merkezli Doğu Avrupa ülkeleri. Bu tarafıyla aslında Amerika’nın Rusya’ya karşı bir Ukrayna cephesi açması ve ilerletmeye çalışması Avrupa’yı da ikiye bölmüş durumda. Batı ve Doğu Avrupa ulaşmış durumda.”
‘Avrupa’nın Ukrayna’yı savunacak askeri kapasitesi yok; ABD’nin asıl sorunu Bulgaristan’ı angaje edememesi’
Almanya’nın yeni hükümetinden verilen sert iletilere karşın Avrupa’nın Ukrayna’yı savunacak askeri kapasitesindeki kasvetlere işaret eden Güller, ABD’nin bu mevzuda yalnızca Avrupa’nın batısını kazanma siyasetinin başarısız olmadığını, Karadeniz’de de sorunları bulunduğunu anımsattı. Güller, Washington’ın Yunanistan ve Romanya’da üsleri bulunsa da Rusya aksiliği için Bulgaristan’ı büsbütün angaje edemediğinin altını çizdi:
“Almanya’da bir hükümet değişikliği oldu. O niçinle savunma bakanlığından yapılan açıklamalar alışageldiğimiz Almanya tavrına benzemiyordu, daha saldırgan denilebilecek sözlerdi. Berlin ve Paris’in karar alabilecekleri bir konum yok. Bugün Sputnik’te de haberi vardı, National Interest’te epeyce kıymetli bir tahlil çıktı. Avrupa’nın aslına bakarsanız bir sıcak çatışmada Ukrayna’yı savunacak askeri kapasitesi yok. Yol yakınken Avrupa’nın Kırım’ı tanıyarak bir prestij düzeltmesi yapıp, Donbass’ta da refah ve bir daha yapılanmayı sağlayacak siyasetleri sergileyerek bu işten sıyrılması gerektiği ve Amerika’nın siyasetlerini uygulayabilecek bir Avrupa gücü olmadığının altının çizildiği bir tahlildi, ki bir kısmı çok gerçek. Burada yalnızca Amerika’nın, Avrupa’nın batısını kazanma siyaseti başarısızlık değil, bir de Batı Karadeniz’de de işler Amerika’nın istediği üzere gitmiyor. Yunanistan’da yeni üsler açtı, Romanya’da üssü var ancak Bulgaristan’ı çabucak hemen ikna edebilmiş değil. Rusya’nın tarihî olarak Bulgarla alakası de tesirli ancak Bulgaristin’ı büsbütün bu işe angaje edebilmiş değil. Amerika’nın bir de bu biçimde bir zorluğu var. Almanya, Fransa ve Bulgaristan’ı ikna edemediği kurallarda Amerika’nın Ukrayna konusunda işi artık bir boyutunu daha atlayıp sıcak çatışmaya taşıyabilecek bir durumu yok. Burada kırmızı çizgi olarak belirmiş olan NATO üyeliği konusu Amerika’nın bir adım ileri, bir adım geri müzakere, Rusya’yı daima teyakkuzda tutacak biçimde Karadeniz’de planlı/plansız tatbikatlar yaparak tansiyon yaratmak diye özetleyebileceğimiz bir politikayı sergilemekten öteye gidemeyecek üzere görünüyor.”
‘ABD’nin ittifaklarını çabucak hemen istediği üzere oluşturamaması, fazlaca fazla ileri gitmesini engelleyici unsur’
Güller, buna karşı Moskova’nın fazlaca kuvvetli bildiriler verdiği görüşünde. ABD’nin Polonya’ya nükleer silah konuşlandırma muhtemelliğine dair haberlere dikkat çeken Güller, Moskova’nın bunun da cevapsız kalmayacağını açıkça lisana getirdiğinin altını çizdi Güller’e bakılırsa ABD’nin ittifaklarını çabucak hemen istediği üzere oluşturamaması, epeyce fazla ileri gitmesini engelleyici öge:
“Putin’in açıklaması pek sert, askeri tedbirlerin alınacağını belirtmiş oldu. Emsal biçimde başka Rus yetkililerin açıklamaları var. Avusturya’daki güvenlik görüşmelerinde Rus askeri heyetinin başındaki isim Gavrilov’un epey sert açıklamaları var. ‘Biz her şeyi yaptık, öbür argüman kalmazsa artık karşılığın askeri ve teknik olarak verilmesi haricinde bir deva kalmadı’ dedi. Rus Dışişleri’nin sert bir açıklaması vardı. NATO’nun kendi topraklarına atak silahları yerleştirmesi halinde Rusya’nın da buna orantılı cevap vereceği halinde. Çok kritik bir ülke olan Polonya’ya son vakitte Amerika tartı veriyor. Kremlin’den o hususta da bir açıklama geldi. Bir duyum var, Amerika’nın Polonya’ya nükleer silah yerleştirme mümkünlüğü diye. Kremlin bu hususta bir adım atılırsa bunun da karşılığı orantılı bir adım olarak verilecek deniyor. Rusya’nın burada çizdiği çizgi üzerinde NATO varlığına muhakkak tahammül etmeyeceğini belirten bir çizgi izlediğini görüyoruz. Bu Amerika’nın kendi ittifaklarını çabucak hemen istediği üzere oluşturamadığı için de daha fazla ileri gitmesini engelleyen bir durum yaratıyor.
‘Düşmanlaştırıcı siyasetler Çin ve Rusya’nın daha epeyce işbirliği yapmasına niye oluyor’
ABD idaresinin artık Çin ve Rusya’yı ‘beraber uğraşacağı’ güçler olarak gördüğünü söyleyen Güller, bu iki ülkenin ABD’nin ‘demokrasi’ normlarını eğip bükerek uyguladığı siyasetler karşısında BMGK dahil de her platformda ABD’yi dengelemeye çalıştıklarını anımsattı. Hem Çin hem Rusya’nın üzerine gitmenin ABD’yi mevcut iktisadi, askeri ve siyasi gücünü, global liderlik yapabilme kapasitesini aşan bir durumda bıraktığı görüşündeki Güller, Washington’ın gelişmeleri müttefiklerini hizada tutmak için kullandığı değerlendirmesinde bulundu:
“Amerika, uzun bir müddetdir Çin ve Rusya’yı işbirliği yapan, artık başka farklı değil bir arada uğraşacağı bir kuvvet olarak gördüğü için planlarını ona bakılırsa yapmaya çalışıyor. Hindistan’ı yanına çekmeye çalışması bu niçinle. ötürüsıyla Çinsiz bir Rusya ya da Rusyasız bir Çin aslına bakarsanız Amerika’nın planlamalarında yok. Bu iki kuvvetin işbirliği halinde olduğunu biliyor. Gavrilov’un da bu mevzuda kıymetli bir açıklaması oldu. Amerika’nın bu saldırgan tavrına karşı Çin’in devrede olmasını ortaya koyan bir yaklaşım vardı. Son Şi-Putin görüşmesinde her iki liderlin de temel vurgusu ‘Dünya yeni bir dönüşümün eğişiğinde’ oldu. Rusya ve Çin aslına bakarsanız yalnızca BM Güvenlik Kurulu platformu değil faal oldukları ŞİÖ ve BRICS modeli ortasında milletlerarası bağlantılarda Amerika’yı dengelemeye çalışacak, memleketler arası bağları bütün devletlerin lehine işleyecek biçimde sürdürme uğraşlarını aslına bakarsanız ilan etmişlerdi. Amerika’nın ‘demokrasi’ üzere normaları kendi planları dahilinde eğip büküp dayatarak Çin, Rusya, Türkiye üzere ülkeleri düşmanlaştırıcı bir siyaset sergilediği koşullarda Çin ve Rusya’nın da daha fazlaca işbirliği yapacağı görülüyor. Amerika’nın Çin’i de AUKUS, Quad üzere oluşumlarla çevrelemeye çalıştığını görüyoruz. Rusya’yı batısında Baltık-Doğu Avrupa-Karadeniz çizgisi kurarak lakin Çin’i de güneyinde Hindistan’dan başlatıp Japonya’ya uzanacak yayla kuşatmaya çalışan bir Amerika var. Lakin bu Amerika’nın mevcut iktisadi, askeri ve siyasi gücünü, global liderlik yapabilme kapasitesini aşan bir durumda. O denli görünüyor ki Amerika bunu yalnızca müttefiklerini hizada tutabilmenin aracı olarak uygulayabiliyor. Onun ötesinde adım atabileceği bir durum yok. Amerika, Gürcistan’a müdahil olduğu vakit kararınun ne olduğunu gördü. Ukrayna’ya 2014’te müdahil olduğunda kararınun ne olduğunu gördü. Emsal bir müdahelenin misal sonuçlar doğuracağını söyleyebiliriz.”
‘ABD’nin Karadeniz’e istediğinde girebileceği memleketler arası su muamelesi yapamayacağı cevabı verilmeli’
Güller, Karadeniz’de etkinliklerini sürdüreceklerini belirten Pentagon sözcüsü John Kirby’nin kelamlarını de yorumladı. Karadeniz’in ABD’nin istediği üzere girebileceği bir deniz olmadığını fakat ABD’nin uzun vakittir burayı bir ‘NATO gölü’ kılmaya çalıştığını vurgulayan Güller, Ukrayna ve Gürcistan’ın bu açıdan ehemmiyetine dikkat çekti. Güller, son NATO tepesinde Karadeniz’de varlık artırımına dair sonucu anımsatırken, buna hem Türkiye birebir vakitte komşu ülkelerin cevap üretmemesi halinde son devirdeki askeri atılımlarıyla bir nevi ‘sondaj’ yapmış ABD’nin bunları referans alacağını lisana getirdi:
“Kirby’nin kelamları Karadeniz’in memleketler arası hukuktaki yerine uygun bir kelam değil. Karadeniz, Amerika’nın istediği üzere girebileceği bir deniz değil. Sonlu gemilerle ve hudutlu müddetlerle girebileceği ve çıkması gereken bir yer. Lakin Amerika esasen uzun vakittir Karadeniz’i bir NATO gölü yapmaya çalışıyor. Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği sorunu bu bakımdan kıymetli. Türkiye’nin Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya’nın üyeliklerinin haricinde Ukrayna ve Gürcistan da NATO üyesi olursa, altı Karadeniz ülkesinde beşi NATO üyesi olmuş olacak ve Amerika’nın istediği üzere bir NATO gölü haline gelmiş olacak. Amerika’nın temennisi aslına bakarsanız bu. Karadeniz çok stratejik değere haiz bir yer. Kafkas ve Doğu Avrupa koridoru bakımından da, bir deniz koridoru bakımından da Amerika’nın stratejik planlamasında da kıymetli bir yer tutuyor. Son NATO’nun son önderler doruğunda de Karadeniz konusunda ‘Hem karada birebir zamandanizde hem havada askeri tartı artırılacak’ diye hayli kuvvetli karar almıştı. O sonucun akabinde da planlı-plansız bir sürü tatbikat yapıldı. Yalnızca NATO üyeleri değil NATO ortağı olarak Amerikan programı içerisinde birfazlaca ülkenin Karadeniz’e gemi gönderdiği, Rusya’yı taciz etmeye çalıştığı fakat bir tarafıyla de Türkiye-Rusya alakalarını baltalamaya çalışan askeri ataklar yaptılar, bunu da sürdürmeye çalışıyorlar. Türkiye de NATO sorumluluğu gereği Gürcistan ve Ukrayna ile bu tatbikatların bir kısmına katılmış oldu. Önümüzdeki günler bu açıdan daha da kritik olacak. Amerika burada milletlerarası sulardır deyip sondaj yapmış oldu. Karadeniz konusunda hem Ankara birebir vakitte komşu ülkelerden bir cevap verilmesi gerekir, karşılıksız kaldığı anda Amerika bunu artık bir referans alıp bir adım önüne geçmeye çalışacaktır. Amerika’nın buranın istediği vakit girebileceği rastgele bir memleketler arası su muamelesi yapamayacağı cevabının verilmesi lazım.”
‘Karadeniz konusu iktidar açısından sıkıntılı’
Buna karşılık Güller’e nazaran Türkiye’nin Karadeniz konusundaki duruşu problemli. Erdoğan idaresinin NATO’nun 14 Haziran bildirisine onay verdiğini anımsatan Güller, halbuki Ankara’nın bu hususta hükümran görüş olan ‘Karadeniz Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin mevzusudur’ tezinin altını çizmesi gerektiğini lisana getirdi:
“Türkiye bu bahiste çabucak hemen yanıt vermiyor. Karadeniz konusu, AKP iktidarı açısından da problemli bir mevzu. NATO bağlamında verdiği taahhütler var. 72 unsurluk 14 Haziran tepe bildirisinde Karadeniz’i ilgilendiren konularda AKP iktidarının da olurları var, oy birliğiyle alınmış kararlar. Burada Türkiye’nin izlemesi gereken bugüne kadar AKP iktidarının da muhakkak bir periyoduna kadar izlemek zorunda kaldığı hükümran görüştür. Genelkurmay başkanlığı devrinde bunu İlker Başbuğ söylemişti. Öncesinde de olan bir çizgi. Özeti şu; Karadeniz, Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin konusudur. Bu yaklaşım sabit kalarak Karadeniz sıkıntısının bir barış denizi olarak sürüdürülebilir olması lazım. Montrö Kontratlarının tartışmaya açıldığı, Amerika’nın Kirby’nin sözlerindeki üzere sondaj aradığı, ‘Girer çıkarız’ manasına gelen kelamları bu bakımdan kıymetli, kesinlikle cevap verilmesi gereken kelamlar.”
Haber Sitelerinden Alıntı Yapılmıştır.